Lungro’nun mate’si I İtalya’da mate kültürü

Pollino Milli Parkı’nın tam kalbinde, Cosenza iline bağlı küçük bir köy saklı: Lungro. Sadece 2.000 kişinin yaşadığı bu yerleşim, yüzyıllardır göçlerin, kültürlerin ve halkların buluştuğu bir nokta olarak, bir gelenek barındırıyor. Bu gelenek, basit bir içecek olmanın ötesinde, Mate‘yi simgeliyor.

LUNGRO’NUN KÖKENLERİİ
Lungro’ya adım attığınızda, dar taş sokaklar arasında tarihsel katmanların izlerini adım adım fark edersiniz. İlk bakışta içine kapanık gibi görünse de, bu köy asırlardır farklı kimlikler ve kültürler arasında bir köprü vazifesi görüyor.

Roma döneminden bu yana ünlü olan kaya tuzu madenleri, 1970’lere kadar köy halkına istihdam sağlarken, 15. yüzyıldan itibaren Osmanlı topraklarından göç eden Arnavut aileler burada yeni bir başlangıç yakalamış. Günümüzde Lungro, Arbëreshë topluluğu için hâlâ önemli bir merkez. Geleneksel kıyafetleri, mutfağı, dili ve Bizans ritüelleri ile kültürel mirasını özenle korurken, aynı zamanda ismini taşıyan bir Doğu Katolik piskoposluğuna da ev sahipliği yaparak dini ve kültürel açıdan benzersiz bir yapıya sahip.

Ancak köyün farklı kılan yalnızca zengin geçmişi değil. Lungro’nun derinliklerinde, Latin Amerika ile kopmaz bir bağ oluşturan sıra dışı bir miras yatıyor: Mate geleneği.

MATE MÜZESİ İ, BİR EVİN İÇİNDE YAŞAYAN BELLEK
Köyün tam merkezinde yer alan tarihi bir evde, Mate Müzesi ziyaretçilerini karşılıyor. Burası, 15. yüzyılda Lungro’ya yerleşen Stratigò ailesinin on dört kuşaktır yaşadığı evin tarih kokan duvarları arasında yer alıyor.

ARJANTİN BAĞLANTISI
18. yüzyılın sonlarında bazı Lungro aileleri, yeni topraklar aramak adına Arjantin’e göç etti. Orada tanıştıkları yerba mate, kısa sürede günlük yaşamlarının vazgeçilmez bir parçası haline geldi.

Vatanlarından kopmayan bu göçmenler, mate kültürünü Calabria’ya da taşıdı. Böylece Lungro, Arjantin ile arasında eşsiz bir köprü kuran geleneksel bir alışkanlığa ev sahipliği yapmaya başladı. Bugün köyde mate, sıradan bir içecekten ziyade, göçün, özlemin ve kültürel dayanışmanın simgesi olarak yaşam buluyor. Hatta “Lungro” adını taşıyan yerba mate serileri de piyasada yer alıyor.

BİR RİTÜELİN İÇİNDE: KUNGULLI VE PUMBIXHI
Burada mate, tek başına başlı başına bir ritüelin parçası konumunda. İçecek, ilex paraguariensis yapraklarının demlenmesiyle hazırlanırken, geleneksel Arbëreshë kapları arasında yer alan, kabak şeklindeki kungulli içinde sunuluyor. Yanında kullanılan metal pipet ise pumbixhi olarak biliniyor (İspanyolcada “bombilla”dan esinlenerek). Hazırlama aşamasında, içine yerba mate, şeker ve portakal kabuğu eklenip sıcak suyla demleme işlemi gerçekleştiriliyor.

Ritüelin en belirleyici anı ise paylaşımdır: Kungulli elden ele geçerken, herkes aynı kaptan içiyor. Bu davranış, sadece bir içecek tüketmekten öte, birlikte geçirilen anların, samimi sohbetlerin ve topluluk ruhunun simgesi olarak değer kazanıyor.

TADIN ÖTESİNDE: YAVAŞLIĞIN KÜLTÜRÜ
Lungro’nun mate’si, ilk yudumda hafifçe acımsı ve otsu; kavrulmuş notalarla harmanlanmış bir tat sunuyor. Yeşil çayı andırsa da, barındırdığı derin yoğunlukla farklılık yaratıyor. Ancak asıl onu özel kılan, tadının ötesinde, yavaş akıp giden ritmi.

Mate, aceleye gelmeyen bir deneyimdir. Şöminenin önünde geçirilen sohbetlerde, büyükannelerin anlattığı eski hikayeler gibi… Ateşe atılan bir odun, yavaşça dolaşan bir kap, paylaşılan sıcak anılar… Hepsi bu içeceğin mistik dünyasının parçası.

Lungro’nun mate’si, Calabria’nın kalbinde saklı duran bir anımsatıcı gibidir: En küçük yerler bile, en büyük hikayeleri içinde barındırabilir.

Odatv.com