Dünyanın en ünlü likör çeşitleri
Yıllardır yüzlerce gastronomi kitabı incelemiş, içki dünyasında hangi dilde ne yazıldığını arşivine eklemiş biri olarak şunu iddialı şekilde belirtmek isterim: Dünyada kaleme alınan en önemli “etnik içki kitapları” arasında “Amida’nın Ruhu” başı çekmektedir.
Diyarbakır’da, Ermenice adıyla Amida ya da Dikranagerd ve Kürtçe’de Amed olarak bilinen isimle doğup büyüyen Silva Özyerli, Diyarbakırlı Hıristiyanların yok olma tehlikesiyle mücadele eden likör yapım kültürünü zengin bir dille okurlara aktarmış. Özyerli’nin hafızasında yer alan Diyarbakır hikâyeleri, uzun süren araştırmaları ve edindiği tecrübeler sonucu ortaya koyduğu eşsiz likör tariflerine eşlik ediyor. Amida’nın Ruhu: Diyarbakır’dan İstanbul’a Likörlü Hayat isimli eser, likörün coğrafi ve tarihsel yolculuğuna ışık tutarken, Diyarbakır’ın unutulmuş geçmişini ve insanlarını yeniden gün yüzüne çıkarıyor. Erkin Ön’ün fotoğraflarıyla zenginleştirilen bu çalışma, likör yapımı ve kültürü üzerine kapsamlı bir araştırma olarak öne çıkıyor. (Aras Yayıncılık)
Özyerli’nin ilk kitabı Amida’nın Sofrası: Yemekli Diyarbakır Tarihi (2019) gastronomi alanında büyük beğeni toplamış ve ödüller kazanmıştı. Amida’nın Ruhu ise bu çalışmaya bir devam niteliğinde olmakla birlikte, odak noktasını likör kültürü ve bu kültürün Diyarbakır’dan İstanbul’a uzanan serüvenine kaydırıyor. Her iki kitap da hem kültürel hafıza çalışması hem de pratik bir rehber olarak değerlendirilmelidir.
Amida’nın Ruhu’nda yer alan giriş bölümünde ülkemizin seçkin koku uzmanı Vedat Ozan’ın “Likörle Şenlenen Damaklar” başlıklı giriş yazısını çok beğendim. Eğer içki tarihine ilginiz varsa, bu kitabı mutlaka edinmelisiniz. Kitapta neler mi var? İşte içinde bulabileceğiniz bazı likörler: İskir-i Hayat, Nargisi Roh (Nergis Ruhu-Likörü), Arduçi Roh (Ardıç Ruhu-Likörü), Mastaki Rohu-Likörü (Mezeki-Damla Sakızı), Kakulayi Roh (Kakule Ruhu-Likörü), Darçini Roh (Tarçın Ruhu-Likörü), Reyhan Likörü, Kremalı Kavun Likörü, Vişne Likörü, Mor Salkım Likörü, Leylak Likörü, Kokulu Menekşe Likörü (Vıola Odorata), Mahlep Likörü, Çilek Likörü, Söz Şerbeti
Mimoza Likörü, Karahübür (Kara Dut) Likörü, Portakallı Kahve Likörü, Papatya Likörü, Yaban Mersini Likörü, Gelincik Likörü, Hambeles Likörü (Murt, Mersin Meyvesi), Kamkat Likörü, Keçiboynuzu Likörü, Beyaz Nektarin Likörü (Bayramiç Beyazı), Turunç Likörü, İncir Likörü, Erik Likörü, Karabaş (Yabani Lavanta) Likörü, Mandalina Likörü, Ful (Arap Yasemini) Likörü
Kaktüs İnciri (Frenk İnciri) Likörü, Hünnap Likörü, Nar Likörü, Portakal Likörü, Menengiç (Yabani Antep Fıstığı) Likörü, Ağaç Kavunu (Şadok) Likörü, Narenciye-Turunçgil Likörü, Demirhindi Likörü, Ceviz (Hami, Yeşil) Likörü, Ananas Likörü, Alıç Likörü, Mormeni (Böğürtlen) Likörü, Frenküzümü (Acem-Bektaşi Üzümü) Likörü, Çakal Eriği (Güvem) Likörü, Mürver Likörü, Lavanta Likörü, Zerdali (Yabani Kayısı) Likörü, Sümbül Likörü, Ahududu Likörü, Kızılcık Likörü, Nane Likörü, Acıbadem Likörü, Misket Limon Likörü (Lime / Bodrum Limonu) Bergamot Likörü, Isabella Üzümü Likörü, Çikolata Likörü, Kakao Likörü, Kara Yemiş (Tafalan) (Dzevağ) Likörü, Ayva Likörü, Kestane Likörü, Gilaburu Likörü, Yeni Dünya-Malta Eriği Likörü, Aronya Likörü, Çarkıfelek Likörü…
Dünyanın hiçbir yerinde bu çeşitliliği görmek imkânsız; kitap bu çeşitliliği öylesine övüyor ki, haksız mıyım?
Şimdi küçük bir dünya turuna çıkalım.
İlk durağımız İtalya… Çünkü bu ülke gerçekten de likör zenginliğiyle ön plana çıkıyor. Özellikle Güney İtalya, Amalfi Kıyısı, limonuyla ünlüdür; buradan doğan Limoncello, parlak sarı rengi ve yoğun limon aromasıyla bilinir. Genellikle yemekten sonra sindirimi kolaylaştırmak amacıyla soğuk servis edilir. Aileden aileye aktarılan tarifler, yaz akşamlarının vazgeçilmezi haline gelmiştir.
